Gawęda

Gawęda

to tradycyjna harcerska metoda „gadana”

Cel:

Przekazać harcerzom określone informacje, zwłaszcza te, kształtujące ich przekonania i ideową postawę, mogące następnie stać się bazą ich życiowych wyborów
i działań.

Gawęda to nie wykład ani – tym bardziej – „kazanie”. Chociaż przed pierwszą w życiu gawędą będziesz pewnie przeżywał jakiś stres, to nie bój się podjąć tej metody.
W każdym razie nie ucz się planowanej gawędy na pamięć ani nie czytaj jej z kartki na zbiórce!

Inspiracją tematu gawędy mogą być:

  • ważne wydarzenia historyczne (np. ich rocznice) – treścią takiej gawędy może być wspomnienie-opis danego wydarzenia, refleksja o tym, dlaczego stało się ono ważne oraz czy w jakiś sposób wpływa ono (lub powinno wpływać) na naszą postawę i dzisiej-szą rzeczywistość;
  • refleksje o postawie harcerzy, o życiu zastępu – co w zastępie dobrze wychodzi, a co warto lub wręcz trzeba poprawić;
  • bieżące wydarzenia życia społecznego, narodowego lub państwowego – zwłaszcza te, które w jakiś sposób nas dotyczą;
  • przeżywane święta i uroczystości.
  • popularne trendy (tendencje rozwoju) i mody – stosunek harcerza (Polaka, chrześcijanina) do tych zjawisk.

Metoda:

Planując gawędę dobrze sprecyzuj sobie jej temat. Przemyśl, a lepiej – skonspektuj, sobie treść: czyli co chcesz chłopcom na obrany temat powiedzieć. Przygotowanej treści nie ucz się jednak na pamięć – to fatalne rozwiązanie: po pierwsze „deklamowanie” takiej wyuczonej „gawędy” wypadnie sztucznie; po drugie wystarczy, że zapomnisz jakiś fragment … może cię to speszyć i … zupełnie się pogubisz. Nie czytaj przygotowanego tekstu – czytanie to bardzo trudna forma słownego przekazu. Jeśli natomiast będziesz miał przy sobie swój konspekt – możesz trzymać go dyskretnie w ręce i, po skończeniu jednego wątku, krótkim spojrzeniem przypomnieć sobie treść wątku następnego.

Zadbaj natomiast o nastrój. Niech chłopcy siądą wokół ogniska lub w harcówce – np. kręgiem wokół zapalonej świecy. Ognisko lub świeca bardzo pomagają: prowadzącemu
w przekazaniu swoich przemyśleń, słuchaczom – w ich odbiorze. Po prosu „wyłączają” niejako ten „zewnętrzny” świat wokół nas, pozwalając uniknąć rozproszenia i koncentru-jąc myśl na przekazywanych treściach. 

Nieraz trzeba gawędę włączyć w tok zbiórki nie tylko wieczorem, przy ognisku lub świecy, ale w ciągu dnia, na otwartej przestrzeni, gdy miejsce, gdzie się znajdujemy (zabytek, pomnik itp.) lub plan zajęć (np. fabuła planowanej gry) tego wymagają.
W takiej sytuacji tym bardziej trzeba zadbać o nastrój: posadź chłopców dosyć ciasno wokół siebie; sam siądź nieco wyżej – np. na pieńku albo na specjalnie przyniesionym turystycznym taborecie – mówiący powinien nieco dominować nad słuchaczami.

Podsumujmy:

Gawęda (pogadanka), ale szczególnie gawęda z okazji jakiejś uroczystej chwili
w zastępie, jakiegoś obrzędu – wymaga stworzenia specjalnego nastroju:

  • Wybierz miejsce: bezpieczną (z uwagi na ogień) polankę – jakieś uroczysko, lub salkę o przyjemnym (nawet bardzo prostym) wystroju.
  • Nastrój stwarza zwłaszcza ogień: niezbyt wielkie ognisko (uważaj na bezpieczeństwo, szczególnie na groźne iskry roznoszone przez wiatr) lub spora, nastrojowa świeca
    w salce.
  • Zadbaj, by harcerze siedli we wspólnym kręgu wokół ognia albo w półkręgu przed Tobą lub zaproszonym gościem (tak jak siada się przed kominkiem).
  • Mów prosto, wyraźnie i dostatecznie głośno (nie mrucz sobie „pod nosem”), ale unikaj podniesionego głosu. Nie mów za szybko – pozwól słuchaczom nadążać za twoją myślą.
  • Gawędzie bardzo pomaga wspólny śpiew odpowiednio dobranych pieśni (piosenek): przed i po gawędzie, a przy dłuższym spotkaniu także w przerwach w trakcie gawędy.

Krótki kurs wygłaszania gawędy w popularnej harcerskiej pieśni Jerzego Brauna (właściwie jest to tylko jej fragment :

Płonie ognisko i szumią knieje,
drużynowy jest wśród nas,
Opowiada starodawne dzieje,
Bohaterów wskrzesza czas:
O rycerstwie ze stepowych stanic,
O obrońcach naszych polskich granic

A ponad nami wiatr szumny wieje
I dębowy huczy las.

Na zdjęciu powyżej nad harcerzami nie „dębowy huczy las”, lecz sosnowy szumi bór.

Pogadanka

czyli gawęda dialogowana

Jeśli do swojej gawędy wpleciesz stawiane chłopcom pytania, które oni podejmą i na które odpowiedzą, wzbogacając Twój przekaz własnymi refleksjami, to gawędę przekształcisz w pogadankę, czyli taką „gawędę dialogowaną”.

Dyskusja

Jeśli w swojej gawędzie postawisz jakiś otwarty i nierozwiązany problem, który zainspiruje chłopców (raczej starszych) do wymiany różnych poglądów, wręcz do sporu, to uda ci się swoją gawędą zagaić dyskusję.

To już duża sztuka dialogu, w którym każdy z uczestników dyskusji powinien umieć przedstawiać swoje przekonania, ale jednocześnie szanować przekonania innych. Inaczej dyskusja może zmienić się w kłótnię – a to już klęska dyskusji.

Niekiedy, w wyniku dyskusji, trzeba umieć uznać argumenty innych – warto to dać odczuć rozmówcom. Niekiedy można cieszyć się, że do swoich racji udało się przekonać kogoś o innych początkowo przekonaniach.

Inscenizacja

Cel:

Przybliżyć harcerzom ważne wydarzenia z historii (szczególnie z historii Polski), wyrobić stosunek do określonych wartości i postaw, umożliwić młodzieńczą ekspresję i pozwolić na osiągnięcie satysfakcji z pozytywnej oceny przez widzów odegranej roli.

Metoda:

 Inscenizacja to de facto teatr: prosty, amatorski, o rolach odgrywanych spontanicznie i intuicyjnie, ale teatr. A teatr jest dla widzów – teatr wymaga widzów, a więc inscenizacja to prezentacja dla publiczności (widowni) scen obranych za przedmiot (temat) inscenizacji. Widownią niewielkiej inscenizacji może być zastęp, przed którym 1-3 harcerzy odgrywa wybraną scenkę (np. ciekawe lub komiczne wydarzenie z ostatniej wycieczki, albo jakąś 2-3 osobową scenkę z historii). Widownią może być cała drużyna spotykająca się na wieczornym, obozowym ognisku, przy którym zastępy prezentują przygotowane przez siebie scenki. Tradycyjną formą harcerskich inscenizacji były niegdyś skecze – krótkie, wesołe scenki przedstawiające, a raczej parodiujące sytuacje życia obozowego lub podpatrzone scenki życia społecznego.

Drama

Cel:

Umożliwić uczestnikom głębokie przeżycie i akceptację – interioryzację (uwewnętrznienie, przyswojenie) treści ważnych dla formacji młodego człowieka.

Metoda:

Drama jest jedną z metod oddziaływania pedagogicznego, polegającą na odgrywaniu (inscenizowaniu) przez wychowanka zadanej mu lub przez niego podjętej roli, aby sprowokować głębsze przeżycie lub zrozumienie jakiegoś zagadnienia.

Inscenizowanie jakichś ról lub sytuacji wiąże się z ich odgrywaniem, a więc przyjmowaniem określonych zachowań lub wykonywaniem określonych czynności, gestów itp., tyle tylko, że bez skutków typowych dla realnych zachowań lub czynności. Obrzędowość dramy dodatkowo wzmacnia jej emocjonalne przeżywanie i inspiruje do pełniejszej i głębszej afirmacji przekazywanych wychowankowi wartości.

W przeciwieństwie do inscenizacji drama nie wymaga widowni, a nawet nie jest ona wskazana. Obecność w wydarzeniu powinna być ograniczona tylko do jego aktywnych uczestników.

Drama może być zastosowana w harcerskich obrzędach, honorowych sądach, próbach, w przybliżeniu harcerzom problemów ważnych wydarzeń poprzez wcielenie się w rolę ich uczestników, w taktycznych grach fabularyzowanych.