Inicjując ruch skautowy gen. Robert Baden_Powell wykorzystał wiele ze swoich doświadczeń wojskowych. Jednym z nich stało się ujęcie rozwoju chłopca w system stopni wyrażających jego skautowy staż oraz wzrastanie w sferze formacji osobistej i wyszko-lenia (nabytych praktycznych umiejętności). W warunkach polskich pomysł BP został dostosowany do specyfiki polskich potrzeb. Wkrótce harcerski rozwój chłopca ujęto w kolejne stopnie młodzika, wywiadowcy i ćwika, do których dodano następnie stopnie harcerza orlego i harcerza Rzeczypospolitej. Dziś nazwy te są powszechnie stosowane w działających w Polsce organizacjach harcerskich (skautowych).
Generalnie wymagania na kolejny stopień harcerski obejmują:
- staż w drużynie (w organizacji) wymagany dla zdobycia kolejnego stopnia – przeciętnie jest to około roku służby w stopniu poprzednim;
- postęp w respektowaniu Prawa Harcerskiego w życiu (uznanie przez przełożonych osobistej postawy harcerza za zgodną z Prawem);
- postęp w wyszkoleniu – opanowanie praktycznych umiejętności określonych regulaminem danego stopnia lub zdobycie określonej ilości sprawności fachowych;
- wykonanie zadań kwalifikacyjnych na dany stopień (określonych w regulaminie stopnia lub postawionych przez przełożonego);
- pozytywne odbycie próby końcowej na stopień – najczęściej w formie tzw. „biegu harcerskiego”.
Regulaminy stopni (wymagania na stopnie) najczęściej są jednak na tyle nieostre (może właśnie dlatego, że są próbą enumeratywnego określenia jaki harcerz jest, co umie i co dokonał lub osiągnął) że realia konkretnego przypadku powodują „rozgrzeszenie się” kadry ze ścisłego ich przestrzegania i nadawanie chłopcom kolejnych stopni bardziej „za zasługi i staż” niż za spełnienie konkretnych wymagań.
Kolejnym problemem praktycznego wykorzystania systemu stopni w formacji harcerza bywa brak powiązania stopni ze statusem harcerza w zastępie i drużynie. Dotyczy to zwłaszcza warunku powierzenia harcerzowi (objęcia przez harcerza) funkcji – zwłaszcza funkcji dowódczych: dowódcy zastępu (zastępowego), dowódcy drużyny (drużynowego)
i ich przybocznych.