Gra

Od razu, na wstępie rodzi się problem: Czym jest gra? Czym jest gra harcowa (harcerska gra terenowa)?

Istota harcerskich gier terenowych (gier taktycznych)

O ile ćwiczenie harcowe służy nauczeniu, a następnie utrwaleniu i doskonaleniu działania w poszczególnych harcowych technikach (sprawnościach), o tyle gra harcowa stwarza okazję praktycznego wykorzystania własnego wyszkolenia każdego z harcerzy, współdziałających ze sobą w ramach zastępu lub drużyny w międzyzastępowych lub międzydrużynowych rozgrywkach taktycznych. O ile w zakresie poszczególnych technik harcowych możemy organizować tylko ćwiczenia (nawet o rozbudowanym scenariuszu) to tylko z taktyki można zaplanować i przeprowadzić grę taktyczna. Dlaczego?

W taktyce są oczywiście możliwe, a nawet niezbędne również ćwiczenia – służą one nauczeniu i doskonaleniu poszczególnych umiejętności – takich na przykład jak szyki (uformowanie zastępu) w działaniach taktycznych, sygnały przyjęte w zastępie lub drużynie, techniki podejścia, maskowania, obserwowania, nanoszenie sytuacji taktycznej na mapę itp. Ale to nie wszystko. Taktyka stwarza możliwość rozgrywania zaawansowanych gier taktycznych: głównie w terenie, ale również „na sucho” na mapie.

Wszechstronność merytoryczna gier taktycznych

Udział w grze taktycznej pozwala na wykorzystanie, a nawet wymaga wykorzystanie wielu, a nawet wszystkich sprawności.

  • Trzeba przecież właściwie zachować się wobec przełożonych, w czasie gry wielokrotnie przyda się musztra. Trzeba będzie zaciągnąć warty i pełnić je zgodnie z regulaminem służby wartowniczej – to wykorzystanie sprawności Musztra i etykieta (z regulami-nami).
  • Taktyka wymaga z reguły wytrwałych marszów i sprawnego pokonywania przeszkód – to zastosowanie Atletyki terenowej.
  • Niezbędne okaże się swobodne posługiwanie się mapą i kompasem, a również odbior-nikiem GPS na dojściu w obrany teren działania, dla naniesienia rozpoznanych miejsc przeciwnika, w wymierzeniu odległości i kierunków, w wykonaniu wielkoskalowych szkiców ważnych miejsc – to praktyczne zastosowanie Terenoznawstwa.
  • W trakcie wielogodzinnych, a nawet kilkudniowych akcji uczestnicy muszą umieć przetrwać w terenie (zrobić sobie zadaszenia, kuchnie polową, może jakieś urządzenia z żerdek na biwaku) – to praktyczne wykorzystanie umiejętności z Pionierki.
  • Może się zdarzyć, że uczestnik działań taktycznych pozostanie sam w lesie – poradzi sobie jeśli opanował sztukę bytowania – Survivalu; a jeśli dostanie się do niewoli, dzięki przygotowaniu w zakresie SERE (Survival – przetrwanie, Evasion – unikanie, Resistance – opór, Escape – ucieczka) nie zdradzi tajemnic własnej drużyny i przy najbliższej okazji „pryśnie z łap przeciwnika”.
  • Niezbędna okaże się umiejętność korzystania z łączności – najczęściej radiowej (poprzez ogólnodostępne radia: CB lub PMR – przeciętni harcerze najczęściej nie mają jeszcze uprawnień krótkofalarskich). Może też nadarzyć się okazja do wpięcia się w odnalezioną polową linie telefoniczną przeciwnika – to wszystko to zastosowanie Łączności.
  • A jeśli radio zawiedzie, albo będzie istniała groźba podsłuchu – wówczas na niewielkich odległościach przyda się umiejętność Sygnalizacji („Semaforem” – chorągiewkami, a może nawet światłem w nocy – alfabetem Morse’a).
  • W ferworze „walki” może dojść do zwarcie wręcz. Tu przyda się przygotowanie z samo-obrony… ale UWAGA: w takim sparingu muszą bezwzględnie obowiązywać reguły niemal sportowe, określające precyzyjnie, które działania można wykorzystać w ataku i w obronie – pod groźbą dyskwalifikacji nie tylko harcerza, ale całego zastępu lub drużyny i poddania całej gry walkowerem! To praktyczne wykorzystanie Samoobrony.
  • W czasie gry pełnej dynamicznych działań może dojść do kontuzji, a przynajmniej zranienia – wtedy niezbędne okaże się udzielenie pierwszej pomocy – założenie opatrunku. Ale to nie wszystko: niemal na pewno w grze będą używane karabinki-repliki asg. Jeśli harcerz poczuje uderzenie kulką losuje spośród trzymanych w kieszeni munduru karteczek opis umownego urazu jakiemu „uległ” na skutek „postrzału”. Może okazać się, że wylosuje drobny uraz i sam udzieli sobie pomocy, zakładając należyty opatrunek i przy okazji tracąc nieco czasu. Może wylosować poważniejszą kontuzję – wówczas musi czekać na sanitariusza, a może nawet niezbędne okaże się wezwanie MADEVAC (zespołu ewakuacji medycznej – na przykład samochodu terenowego /jeśli drużyna go posiada/ lub przynajmniej zastępu sanitarnego, który ewakuuje „rannego” – trzeba wówczas umieć nadać odpowiedni meldunek radiowy i koordynaty miejsca do którego pomoc ma dotrzeć). To praktyczne zastosowanie pierwszej pomocy przedmedycznej „pola walki”, czyli – w języku harcerskim – Samarytanki.
  • Wreszcie „królowa” wszystkich polowych sprawności: TAKTYKA. Zastosujemy ja w dwóch wersjach:
    • po pierwsze pojedyncze umiejętności taktyczne takie jak szyki przemieszczanie sie pododdziału (zastępu drużyny) w obszarze działań taktycznych, reagowanie na kontakt (z n-plem) – atak lub oderwanie się, zasadzka, podkradanie się itp. Te umiejetności stosujemy tak jak poszczególne umiejetności pozostałych technik (sprawnosci polowych): w miarę potrzeby dla osiągnięcia celu;
    • po drugie to gra jako rozgrywka taktyczna, np. jak obronić lub zdobyć wzgórze albo samotne gospodarstwo (opuszczone, po uzyskaniu zgody właścicieli), jak zdobyc lub obronić jakąś rubież (znajdź w Wikipedii znaczenie i etymologię tego ważnego w sztuce wojskowej słowa) itp.

Uwarunkowania taktycznych gier terenowych

Scenariusz gry taktycznej powinien określać sytuację taktyczną (rubieże nasze i przeciwnika, rozpoznane działania przeciwnika, zadanie nasze do wykonania – cel akcji). Rozpoznanie lokalizacji stanowisk przeciwnika i podejmowanych przez niego działań może być pierwszym z zadań do wykonania, przed podjęciem zasadniczego celu akcji.

Z powyższych uwag wynika, ze gra taktyczna musi mieć swój scenariusz. I to nie tyle modną w niektórych środowiskach harcerskich fabułę: np. walka „bolkowych wojów” z Niemiecami (o jakiego Bolka lub o jakich Bolków może chodzić w tym scenariuszu?); walka polskich chłopców ze Szwedami (na podstawie powieści Walerego Przyborow-skiego „Szwedzi w Warszawie”); obrona Jasnej Góry (raczej nie na oryginalnym obiekcie – ha, ha, ha! – bo może was spotkać ekskomunika ze strony pobożnych zakonników) itp. Takie historyczne fabuły dobre raczej do inscenizacji lub rekonstrukcji (modnych w kręgach grup rekonstruktorów), a nie jako kanwa gry taktycznej.

W grze w zasadzie musza uczestniczyć dwa, przeciwne sobie ugrupowania (drużyny, zastępu), z tym, że:

  • jedno z ugrupowań uczestniczy w grze w ataku, drugie w obronie, lub
  • oba ugrupowania walczą na równych prawach o zdobycie „trofeum”, albo
  • oba ugrupowania zarówno atakują jak i się bronią (np. kto zdobędzie „proporzec” przeciwnika?

Przy okazji należy podkreślić, że zdobywanym „trofeum” nie może być flaga państwowa, proporzec przeciwnego zastępu lub sztandar przeciwnej drużyny, ekwipunek harcerzy lub sprzęt przeciwnego zastępu albo przeciwnej drużyny. „Walczyć” można jedynie o specjalnie przygotowane „proporce bojowe” lub „skarby”. Jednym z zadań gry może być podkładanie „min” („strzał”) w obozie lub pod obozem przeciwnika. Podkładający zdobywa dla swojego zastępu punkty w ilości odwrotnie proporcjonalnej do odległości pozostawionej „strzały” od centrum (masztu) atakowanego obozu.

Jak łatwo zauważyć, przygotowanie gry to poważny wysiłek koncepcyjny. Trzeba nie tylko zaplanować działania obu przeciwnych sobie ugrupowań, ale również odpowiednie zabezpieczenie logistyczne przedsięwzięcia. Dla początkujących w tej formie aktywności instruktorów bardzo pomocną okaże się książeczka Zygmunta Wyrobka „Harcerz w polu” (ostatnie wydanie ZHR – W-wa 2015). Po obszernym materiale prezentującym różnorodne ćwiczenia polowe, prostym grom harcowym poświęconych jest zaledwie 25 ostatnich stron tej pracy. Wystarcza to jednak, by nabrać pewnej wprawy w planowaniu i prowa-dzeniu gier, które w miarę doświadczeń mogą być stopniowo rozbudowywane.

Kolejnym warunkiem zorganizowania i skutecznego przeprowadzenia gry jest odpowied-nie przygotowani jej uczestników. Chłopcy. przynajmniej d-cy sekcji i zastępów, a w miarę możliwości również 2-3 starszych harcerzy („starszych braci”) w każdym zastępie muszą być odpowiednio przeszkoleni. Młodsi i mniej wyszkoleni chłopcy mogą uczestni-czyć w grze niejako „przy boku” swych starszych (wiekiem i stopniem) kolegów.

Dobrze zaplanowana i przygotowana gra taktyczna musi pozostawiać uczestniczącym w niej zastępom, a zwłaszcza ich dowódcom, ale też wszystkim jej uczestnikom sporo okazji do wykazania się własną pomysłowością, inicjatywą i odwagą podejmowania ryzyka.