Terenoznawstwo

Nauka czytania mapy i jej orientacji w terenie

tekst wprowadzajacy

Połowa marca, godz. 10 rano, nauka orientacji bez kompasu – tylko po stosunku naszego marszu do słońca
Harcerze określają azymut przejścia przez las
Pomiar azymutu w lesie – harcerze wskazują drzewa obrane za dozory; normalnie robi się to w marszu
Określanie kierunków „stron świata” przy pomocy cienia; weryfikacja popularnym kompasem;
dostrzegalna jest kilkustopniowa deklinacja magnetyczna
Pomiar przenośnikiem (tzw. „kroczkiem”) odległości

Przygotowanie kartograficzne taktycznej gry terenowej

Taką trasę nowicjusze uczą się pokonywać bez mapy i kompasu – znając tylko określenie kierunków (głównych i pośrednich) oraz mając podane długości kolejnych odcinków w metrach, które muszą przeliczyć na kroki.

Ćwiczenie podobne do poprzedniego, ale wykonywane z kompasem. Trasę taką można nałożyć na każdą mapę, ewentualnie korygując kierunki i długości odcinków.

„Patent” HKK: jak opracować około
9-kilometrową trasę na 1 km kwadratowym, tak by 8 patroli jednocześnie wyruszyło na trasę i jednocześnie ja ukończyło, przy okazji się niemal nie spotykając.

Na szkicu trasa 1. patrolu startującego na północ; patrol 2. wystartuje na NE, patrol 3. na E itd.

Eklimetr wykonany na okładce notatnika – do pomiarów kąta wzniesienia.

Po co nam pomiar kąta wzniesienia?

A po to na przykład , by zmierzyć wysokość jakiegoś obiektu, nawet wzgórza, bez podchodzenia do niego.

Pomiar wysokości wieży metodą trygonometryczną z wartości dwóch kątów pomiaru, ale bez podchodze-nia do obiektu (czyli bez możliwości zastosowania twierdzenia Talesa).

Ćwiczenie to z powodzeniem wykonują nawet 12-leni harcerze z 5. klasy, świetnie się przy tym bawiąc (SPRAWDZONE!) – trzeba im tylko pokazać sposób (łącznie z szukaniem w tabeli wartości funkcji trygonomet-rycznych.

Wzór na tę sztuczkę to

gdzie:
d         –          odległość w metrach między miejscami pomiaru kątów wzniesienia
ctg β   –          cotangens kąta wzniesienie z drugiego pomiaru,
ctg α   –          cotangens kąta wzniesienie z pierwszego pomiaru

Pomysł powyższy z :  M.Kurczab, E.Kurczab, E.Świda; „Matematyka 1. Podręcznik dla liceów i techników”;  wyd. Oficyna Edukacyjna K. Pazdro (kolejne wydania).
O dziwo – nie spotkałem go w opracowaniach topograficznych.

Trasa rajdu poświęconego wnikliwej analizie mapy (porównywanie jej z opisem drogi marszu) i dokładnemu marszowi wg mapy.

Na starą mapę (z lat sześćdziesią-tych) nałożona przez harcerzy siatka kilometrowa MGRS (czerwone linie pionowe i poziome, opisane wartościami na brzegach mapy). W górnym lewym rogu informacja o polu strefowym (34U) i kwadracie stukilometrowym MGRS (EB).

Ponadto takie na przykład umiejętności jak odróżnianie północy geograficznej, magne-tycznej i topograficznej, rozumienie i praktyczne wykorzystanie pojęć zbieżność połud-ników i uchylenie magnetyczne, sporządzanie szkic z miejsca i z podstawy, szkic drogi marszu, określanie widoczności celu itp.

Poniżej: przykładowe szkice z wojskowego podręcznika „Terenoznawstwo” MON, W-wa 1965

Jeśli dotarłeś do tego miejsca i się nie zniechęciłeś (a to co zobaczyłeś powyżej, to tylko przykłady) – to może zainteresuje cię popularne, czyli uproszczone dla potrzeb ćwiczeń harcerskich, opracowanie terenoznawstwa dostępne w HKK. Kontakt – poniżej na marginesie strony oraz w zakładce Kontakt.