Z historii harcerstwa


Czujemy się spadkobiercami tradycji skautowej

(w poniższej prezentacji wykorzystane zostały zdjęcia dostępne na różnych stronach internetowych – polskich i angielskich)

Zaczęło się w Anglii…

W 1907 r. brytyjski generał Robert Baden Powell, korzystając ze swoich wojskowych doświadczeń organizuje dla grupy chłopców obóz, inicjując tym powstanie ruchu skautowego.

Obóz BP na wyspie Brownsee

Ćwiczenia chłopców prowadzi sam BP

Ćwiczenia obrony p.poż. – skok z piętra na rozcią-gniętą płachtę ratunkową trzyma-ną przez skautów strażaków.

Skaczący na tle zakratowanego okna na 1. pietrze

Stolarnia skautowa

Produkcja uli

Stolarnia skautowa

Jak widać to z ilustracji: skauting traktowano również jako wychowanie przez pracę
(a przy okazji skauci zdobywali kwalifikacje zawodowe i zarabiali fundusze na własne potrzeby (np. na obozy).

Skauci na wyprawy wyruszali przy dźwięku werbli, niekiedy również fanfar; powyżej – sądząc po ekwipunku to ćwiczenia ratownictwa (samarytanki), a może po prostu zdjęcie drużyny sanitarnej (sądząc po proporcu i poważnej minie skautmistrza stojącego po prawej stronie).

Skautowy raport, a może egzamin lub sąd honorowy.

Oficerowie wojskowi szybko dostrzegli walor skautingu dla Imperium.
Skauci BP (Baden Powell’a) prezentowali się jak chłopięce „wojsko”

… później ruch skautowy ogarnął cały niemal świat

Powyżej: Skauci z różnych krajów na zlocie w Anglii w 1913 r.
Skauci wkrótce „podbili” świat.

A na ziemiach polskich

Już w 1909 r. z inicjatywy jednego z nauczycieli, powstała w Warszawie (w Królestwie Polskim – tzw. wówczas, po powstaniu styczniowym (z 1863/4 r.) „Priwislańskim Kraju”) drużyna wzorowana na brytyjskich skautach.

Ale dopiero w roku 1910 we Lwowie Andrzej Małkowski (przy wsparciu Polskiego Towarzystwa Gimnastycz-nego „Sokół” w oparciu o jego lwowską centralę – tzw. Macierz Sokolą, przy pomocy młodzieży akademickiej z „Zarzewia” i „Eleuzis”, rozpoczął w Galicji (pod zaborem Austriackim) organizowanie polskiego skautingu.

Namiestnikiem cesarza Franciszka Józefa w Glicji był wówczas prof. Michał Bobrzyński (pradziadek kuratora KHH – hm. Michała Bobrzyńskiego).

Andrzej Małkowski przed drużyną swoich skautów
I na jednym z pierwszych skautowych biwaków.
Już w lecie 1911 r. skauci polscy obozowali na swoich pierwszych biwakach.
APEL – skauci polscy salutują dwoma palcami, a nie trzema jak skauci angielscy.
Gra wojenna – skauci uważali się za młode wojsko.
Polska delegacja z trzech zaborów na pierwsze Jamboree.
Andrzej Małkowski składa meldunek gen. Robertowi Baden-Powell’owi
„Żołnierskie” ćwiczenia polskich skautów – oni wierzyli, ze wkrótce przydadzą się Polsce w potrzebie.
Zastęp przed posiłkiem. Zwróć uwagę na rozpiętość wieku skautów: od niemal dorosłych do dzieci. Taki zastęp mógł podejmować wszelkie działania: samodzielnie wędrować, biwakować, ćwiczyć.

Ks. Kazimierz Lutosławski – autor projektu krzyża harcerskiego (poniżej)

Marzenia skautów o walce o Niepodległą Polskę ziściły się juz po czterech latach: wybuchła wojna między mocarstwami rozbiorowymi, wkrótce po niej – wojna z najazdem bolszewików, którzy wyruszyli, by podpalić Europę.

po prawej: ilustracja-plakat wystawy ZHP „Harcerskie drogi do Niepodległej”

Krzyże harcerskie na wojskowych mundurach…

Najmłodszy obrońca Płocka dekorowany przez marszałka Józefa Piłsudskiego.

Wojciech Kossak – „Czuwaj! Straż nad Wisłą”
malarska reminiscencja wojny 1920 r.

Krzyż-order harcerski za walkę w wojnie 1920 r.

Apel harcerski (podniesione ręce nie mają nic wspólnego z późniejszym hitleryzmem; tak wówczas, na rzymski sposób, podkreślano doniosłość chwili)
W wolnej Polsce harcerze poszukują swego miejsca i swojej roli.

Drużyna harcerska – chłopcy już w polskich mundurach z rogatyw-ką; drużynowy jeszcze w kapeluszu skautów brytyjskich – do dziś niektórzy uważają, ze to „ważniejsze”

A chłopcom się zdaje, że są już żołnierzami…

Zlot harcerstwa w Spale (1935)

Starszyzna harcerska (instruktorzy), za nimi poczty sztandarowe

Powitanie Prezydenta RP Ignacego Mościckiego

Potężny szałas zamiast namiotu – wyczyn harcerzy z Lublińca na Zlocie w Spale.

Stołówka zlotowa w podobozie; w tyle, pod zadaszeniem, kuchnia zbudowana z cegieł.

Przy werblach maszerowało się łatwiej.

Wojna – okupacja

1 września 1939r. uczniowie nie poszli do szkoły. Nad miastami i wioskami pojawiły się niemieckie samoloty. Wokół ziem Polski, od północy, od zachodu i od południa wybuchły walki. Polskie wojsko niestety cofało się. Obiecana pomoc Francuzów i Anglików zawiodła: wypowiedzieli Niemcom wojnę, ale walki nie podjęli. 17 dni po Niemcach Polskę zaatakowały od wschody wojska sowieckie. Rząd polski i część wojska zdołała wycofać się do Rumunii, niektóre jednostki przedostały się na Węgry. Pozostałych czekała 5-letnia niewola. Powołane przed wybuchem wojny Pogotowie Harcerzy nie sprawdziło się – nie zdołało podjęć współpracy z cofającym się wojskiem. Pogotowie Harcerek sprawdziło się świetnie: dziewczęta opiekowały się rannymi, uchodźcami i sierotami. Kraj znalazł się pod okupacją. Rodziła się konspiracja: wojskowa i cywilna – reprezentująca rząd polski na uchodźstwie.

Związek Harcerstwa Polskiego podjął pracę w konspiracji. Organizacja Harcerzy przyjęła kryptonim Szare Szeregi, Organizacja Harcerek – „Związek Koniczyn” lub „Bądź Gotów”. To było dziwne harcerstwo: niemal sami dorośli. Młodzi (jeszcze) i już dorośli. A chłopcy – tacy w wielu 13, 14, 15 lat. Też by chcieli. Wreszcie zostali dostrzeżeni – zwłaszcza w Warszawie. W ramach Szarych Szeregów powstała „Zawisza” – to było harcerstwo w harcerstwie.

Wybuch Powstania Warszawskiego pozwolił warszawskim zawiszakom wyjść z podziemia: podjeli słuzbę do której sie przygotowywali w akcji „Mafeking”…

… Była to słuzba głównie łączników i listonoszy.

Niekiedy pomagali na barykadach.

I włączali się w życie

walczącej Warszawy.

Listonosze – kurierzy harcerskiej poczty polowej. Czy przeżyli?

Nie wszyscy!

Pod rządami komunistów

Między 22.VII.1944 (ogłoszenie w Chełmie Manifestu PKWN) a 17.I.1915 (zajecie ruin Warszawy) ziemie polskie niezagarnięte przez ZSRR znalazły się pod dominacją (panowaniem) Związku Sowieckiego, co pozwoliło Stalinowi utworzyć w 1952 r. PRL (Polską Rzeczpospolita Ludową).

Harcerze słynnej z „Kamieni na szaniec” „Pomarańczarni” wyruszają na obóz: tak się jeździło – w towarowych wagonach razem ze sprzętem.

W latach 1944 – 1949 harcerze próbowali odnaleźć swoje miejsce w Kraju rządzonym przez komunistów.

Nowe namioty są jak marzenie,

nowe namioty robią wrażenie.

/Lecz stary namiot zachował twarz,

bo który namiot ma taki staż?/bis

Od wojska mamy go w prezencie,

czas wyrył na nim swoje pieczęcie.

Jakie legendy, jakie gawędy

drzemią ukryte w tym brezencie…




Lata niebytu 1949-1956

UWAGA: Żeby po zapoznaniu się z treścią zakładki „Noc stalinowska” wrócić w to miejsce na stronie zakładki kliknij strzałkę w lewo (powrotu) na pasku narzędzi.




Harcerze z Przasnysza na obozie 1957

Po latach przerwy najważniejszymi wydarzeniami roku pracy harcerskiej stały się znowu leśne obozy

Oba zdjęcia z: Adam Myśliński „Moja przasnyska przygoda”

Powyższe zdjęcia (zaczerpnięte, jak zostało to zaznaczone na początku tej strony Galerii z różnych stron internetowych) ukazują wierność harcerzy własnej tradycji. Zdjęcia pozwalają ukazać wierność formie, ale za nią idzie wierność, a przynajmniej dążenie do wierności idei.

Lata od ok. roku 1961 do 1989 to okres kolejnych deformacji harcerstwa realizowanych przez same władze oficjalnego, a więc podporządkowanego komunistom ZHP. Nadzie na rzeczywiste odrodzenie harcerstwa w ramach ZHP przyniósł zryw „Solidarności” w roku 1980. Jesienią tego roku, trakcie burzliwego spotkania instruktorów z różnych środowisk Polski w mieszkaniu prof. hm Tomasza Strzembosza z udziałem b. naczelnika Szarych Szeregów – hm. Stanisława Broniewskiego „Orszy”, narodził się pomysł powołania ruchu odrodzenia harcerstwa w ZHP w formie Kręgów Instruktorów Harcerskich im. Andrzeja Małkowskiego (KIHAM), wkrótce zostało zawiązane ogólnopolskie Porozumienie KIHAM. Gdy wiosną 1981 r. Zjazd ZHP nie podjął żadnych ważnych kroków zmierzających od uniezależnienia organizacji od PZPR, w Lublinie zawiązany został Niezależny Ruch Harcerski. Po wprowadzeniu stanu wojennego komuniści zlikwidowali porozumienie KIHAM, a NRH zaprzestał działalności. Część środowisk NRH kontynuowała działalność w formie ruchu zawiszackiego – drużyn harcerskich w ramach duszpasterstwa służby liturgicznej. Wkrótce w Krakowie zainicjowany został ruch Harcerstwa Rzeczypospolitej, propagujący przywracanie harcerskiej tradycji w środowiskach uczestniczących formalnie w ZHP. W roku 1989 kryzys doprowadził do likwidacji rządów komunistycznych w Polsce. Ruch Harcerstwa Rzeczypospolitej zainicjował powstanie i zarejestrowanie niezależnego od ZHP Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej. Kilka miesięcy później ruch zawiszacki zarejestrował się jako Stowarzyszenie Harcerstwa Katolickiego „Zawisza”. Pewna ilość środowisk pojęła działalność niezależną, rejestrując własne niewielkie stowarzyszenia (niekiedy jako tzw. „stowarzyszenia zwykłe”).

NRH, KIHAM oraz Harcerstwa Rzeczypospolitej były owocem wciąż żywej wierności harcerskiej tradycji, pomimo pewnego „zainfekowania” deformacjami nachalnie narzucanymi harcerstwu przez władze komunistyczne tzw. PRL.