Poza funkcjami dowódczymi w strukturze organizacyjnej ważna rolę w życiu społeczności harcerskiej odgrywają funkcje wspierające – zabezpieczające różne potrzeby harcerskiej jednostki. Pozwalają one dowódcy podzielić się odpowiedzialnością za różne odcinki życia jednostki. Przypatrzmy się im na podstawowym dla harcerstwa poziomie – a wiec na poziomie zastępu.
Funkcję dowódcy zastępu i jego służebność w zastępie omówiliśmy w poprzedniej zakładce. Tu należy zwrócić uwagę na funkcje pomocnika dowódcy (podzastępowego). Funkcję tę należy traktować tak samo jak funkcje dowódcy. Podzastępowy wspiera dowódcę i zastępuje go w razie potrzeby. Można więc i należy oczekiwać od niego tych samych walorów i tej samej dojrzałości co od dowódcy. Zostało to również podkreślone w poprzedniej zakładce.
W niewielkiej, raptem kilkuosobowe, społeczności zastępu istnieją lub mogą, albo wręcz powinny zaistnieć inne obszary odpowiedzialności, pozwalające niemal każdemu z druhów podjąć się określonej roli, w efekcie również służby. Spróbujmy dotrzec te potrzeby.
W wojsku jednym z najważniejszych obszarów o decydującym dla podjętych działań znaczeniu jest szeroko pojęta logistyka. W zastępie harcerskim nie ma możliwości ani potrzeby wyodrębnienia harcerzy odpowiedzialnych za logistyczne zabezpieczenie podejmowanych działań. Natomiast można podzielić pomiędzy harcerzy poszczególne zadania, którym nadamy specyficzną treść.
I tak podstawową funkcją może być kwatermistrz zastępu odpowiedzialny osobiście, zgodnie ze znaczeniem nazwy „kwatermistrz”, za „kwatery” – a więc sprzęt biwakowy (zwłaszcza za namioty i tarpy; sprzęt kuchenny – kociołki, maszynki-prymusy, garnki, menażki; sprzęt pionierski – toporki, łopatki, piły; może również za karimaty i śpiwory – jeśli zastęp takim wyposażeniem dysponuje). Powinnoscią kwatermistrza powinno być również zabezpieczenie przejazdów i transportu ekwipunku na wyprawy zastępu – to w porozumieniu z opiekunem zastępu ze strony rodziców i we współpracy z kwatermistrzem drużyny.
Bardzo przydatną funkcją jest obecnie topograf zastępu – odpowiedzialny za sporządze-nie (wydrukowanie i wyskalowanie) map dostępnych w Internecie; może być również odpowiedzialny za nałożenie na te mapy bardzo przydatnej siatki kilometrowej MGRS (sztukę tę można łatwo opanować). Siatkę MGRS można również nałożyć na niezłe obecnie mapy turystyczne – dotyczy to jednak tylko obszarów dla których mapy takie są dostępne.
Zaproponowany w tym opracowaniu system przedsięwzięć zastępu (zamiast tradycyj-nych „zbiórek”) wymaga odrębnej funkcji finansowej – skarbnika zastępu. Powinien być on odpowiedzialny za zbieranie składek (np. miesięcznych) oraz opłat za udział w kolej-nych imprezach (przedsięwzięciach, wydarzeniach, wyprawach). Wszelkie składki i opłaty powinny być nie tylko zbierane, ale i rzetelnie rozliczane w książce finansowej zastępu – na podstawie paragonów, a nawet tylko raportów-oświadczeń; jeśli drużyna dysponuje własnym numerem NIP (np. na stowarzyszenie patronujące drużynie) to rozliczenia powinno się dokonywać na podstawie faktur.
Tradycyjną służbą jest funkcja sanitariusza zastępu odpowiedzialnego za apteczkę polową zastępu, stan apteczek indywidualnych harcerzy oraz ich przeszkolenie w zakresie samarytanki – pierwszej pomocy przedmedycznej.
Równie tradycyjną służbą jest funkcja kronikarza zastępu, odpowiedzialnego za bieżące prowadzenie kroniki – tradycyjnej papierowej i elektronicznej (chociażby na Facebook’u), serwis fotograficzny i filmowy z bieżącej pracy zastępu, redagowanie wpisów do kroniki lub na stronę internetową drużyny itp.
Zastęp może oczywiście wprowadzić jeszcze inne funkcje wspierające dowódcę w trosce
o bieżące życie zastępu – np. mistrza ceremonii, odpowiedzialnego za pomoc dowódcy w przygotowaniu i prowadzeniu uroczystych zbiórek; krajoznawcę – odpowiedzialnego za krajoznawcze przygotowanie podejmowanych wypraw (we współpracy z topografem); gospodarza-szefa kuchni – odpowiedzialnego (we współpracy z kwatermistrzem) za zabezpieczenie jakości zaprowiantowania i wykonanie posiłków na wyprawach zastępu. Bardzo potrzebną funkcją wydaje się kantor zastępu, zwany niekiedy „zapiewajłem” – powinien od grać na gitarze oraz swobodnie i dobrze śpiewać, by intonować śpiew czy to przy ognisku, czy w czasie dłuższych przemarszów, dbając o rozśpiewanie harcerzy w zastępie.
Jak widać z podanych przykładów funkcji, jest ich tyle co harcerzy w przeciętnym zastępie. Funkcje te – ważne służby na rzecz zastępu, można oczywiście łączyć. Powinni je obejmować harcerze najstarsi w zastępie (wędrownicy), albo przynajmniej mocno już w życie zastępu wrośnięci – np. w stopniu wywiadowcy-sekcyjnego. Młodsi mogą być przydzielani jako pomocnicy w poszczególnych służbach.
Można się zastanawiać, komu i na jak długo można lub należy powyższe funkcje-służby powierzać. Raczej nie bezterminowo – by harcerz nie znużył się swoją rolą. Może na rok; może lepiej tylko na pół roku. Przy zmianie przydziału odpowiedzialności harcerz zdający daną służbę winien wprowadzić w nią swojego następcę, by następnie samemu być wprowadzonym w swoją nową rolę.
Powierzając chłopcu określoną funkcję-służbę trzeba oczywiście uwzględnić predyspozycje i możliwości kandydata: nie ma sensu np. powierzanie funkcji kantora komuś kto nie ma słuchu i nie umie śpiewać (gra na instrumencie jest mniej ważna – niegdyś w zastępach dominował śpiew a cappella, za to pięknie śpiewali wszyscy harcerze, może dlatego, że w szkołach były lekcje „śpiewu” a nie jakiejś abstrakcyjnej „muzyki” jak obecnie). Pełnienie określonej funkcji (roli, służby) powinno dawać harcerzowi satysfakcję z dobrze wypełnianego obowiązku, a nie rodzić zniechęcenie, a może i wstyd, z powodu niesprostania nałożonym powinnościom. Powinnością natomiast przełożonego, najczęściej d-cy drużyny lub d-cy roty (plutonu), jest zapewnienie chłopcom powoływanym na określone funkcje należytego wsparcia. Może to być zadanie starszych harcerzy (wędrowników) w środowisku lub zaprzyjaźnionych osób spoza harcerstwa – fachowców w określonej dziedzinie. Można też zasugerować harcerzowi, by skorzystał z pomocy bliskich – np. babci, która pomoże mu ułożyć odpowiednie jadłospisy i nauczy przyrządzania wybranych potraw, łatwych do przygotowania na biwaku lub dłuższym obozie.
Proszą zwrócić uwagę, że wszystkie przytoczone powyżej funkcje wymagają rzetelnej, służebnej wobec zastępu i drużyny, postawy pełniących je druhów, pozwalającej rzetelnie spełnić nałożone na harcerza powinności. Są to rzeczywiste SŁUŻBY na rzecz własnego środowiska.